Nu we opnieuw in onze bubbel leven, is het misschien tijd om het écht te doen: samen eten met het hele gezin. Geen tv-diners meer, maar met zijn allen rond de tafel. Samen eten verbindt, creëert vertrouwen én je wordt er altruïstischer van.
Dit artikel verscheen in november 2020 in Goed Gevoel.
Samen eten, we hebben er zo’n deugd van. Ligt dat aan onze bourgondische cultuur? Of zit het dieper? Charlotte De Backer, hoofddocent communicatiewetenschappen aan de Universiteit Antwerpen, schreef er een boek over. In Niet iedereen kan een bizon schieten stelt ze dat samen eten de band versterkt. Het doet het vertrouwen groeien, meer dan andere activiteiten die je samen onderneemt. Daarnaast heeft samen eten ook maatschappelijke voordelen. Zo blijkt dat studenten bij wie de potten als kind op tafel stonden altruïstischer in het leven staan dan studenten bij wie de gezinsmaaltijd een uitzondering was.
Het einde van de keuken?
De oorsprong van samen eten ligt in de oertijd. Om gevarieerd eten op tafel te zetten, moesten onze voorouders samenwerken. Zo ging de ene bessen plukken, zorgde iemand anders voor het vuur en gingen weer anderen op jacht. ’s Avonds werd de buit van de dag samen opgesmikkeld. Vandaag lijken we met de opkomst van de delivery-cultuur verder dan ooit van deze traditie te staan. Zo lees je weleens doemberichten die het einde van de keuken voorspellen en worden er in grootsteden nu al appartementen zonder keuken verkocht. Is de gezinsmaaltijd aan het verdwijnen? Volgens De Backer hoeven we niet in paniek te raken: ‘We eten een beetje minder samen dan vroeger, maar als je naar onderzoek rond tijdsbesteding kijkt, is het in België niet zo dramatisch gesteld als krantenkoppen soms laten uitschijnen. Alleen voor de lunch scoren we minder goed; die verorberen we vaak voor de computer.
Foodsharing
Samen eten zou dus vertrouwen creëren. Maar zijn alle varianten van ‘samen eten’ gelijk? Is samen ontbijten even verbindend als uitgebreid dineren? En heeft in een restaurant gaan eten evenveel impact als de dagelijkse gezinsmaaltijd? ‘Eigenlijk is eten delen het belangrijkst’, zegt De Backer.
‘Als je aan de ontbijttafel de pot choco deelt, is dat beter dan een avondmaal waarbij elk gezinslid zijn eigen pizza eet. En in een restaurant eten is des te fantastischer als je begint met enkele tapas of wanneer je bij de ethiopiër samen met je handen eet.’
Samen graaien in de borrelnootjes, foodsharing en van elkaars bord proeven: het is niet meteen coronaproof. De Backer: ‘Klopt. De meest verbindende eetrituelen zijn die waarbij er besmettingsgevaar is. Zo’n maaltijd deel je in principe alleen met mensen die je vertrouwt.’
Toch maar taart
Samen eten leer je als kind. Toch eten veel ouders pas als hun peuter in bed ligt of koken ze voor zichzelf iets exotischer dan de traditionele kost waar hun spruit zo van houdt. De Backer – zelf moeder van een dochter – herkent dat: ‘Praktisch is het niet altijd eenvoudig om samen te eten. Toch probeer ik het wél te doen. Als het echt niet kan, zet ik me er gewoon bij of eet ik een paar hapjes mee. Zeker als je start met fruit en groenten, is het nuttig om mee te eten met je baby. Zo geef je namelijk het signaal dat wat op tafel staat te vertrouwen is.’
Een tweede opvoedingsprincipe dat De Backer hanteert: bak voor een verjaardagsfeestje geen cupcakes maar taart. Die snijdt De Backer bewust in ongelijke stukken:
‘Uit het verdelen van de taart kunnen kinderen veel leren. Iedereen wil namelijk het grootste stuk, maar ze moeten accepteren dat dat niet kan. Dat is een belangrijke levensles.’
Ook als volwassene is zo’n ongelijke verdeling relevant. Zo zouden Chinese restaurants vaak een oneven aantal loempia’s of dimsum serveren om bewust sociale dilemma’s te creëren. Bied je de ander het laatste hapje aan of schrok je het zelf ongegeneerd naar binnen? Door eten te delen geef je heel wat subtiele signalen aan elkaar.
Ik eet geen…
Vegan, glutenvrij, koolhydraatarm. Diëten en voedselrestricties zijn in opmars. Plots wil je puberzoon vegetarisch eten, je man zweert bij keto, jij wil starten met intermittent fasting en de jongste zit nog volop in de groei. Welke boodschap geef je in zo’n geval aan je schoonmoeder als ze begint aan haar kerstmenu? ‘Als je geen exclusiedieet volgt op doktersvoorschrift, noem het dan een thuisdieet’, zegt De Backer resoluut. ‘Het is ongezellig en complex om van jouw eetvoorkeuren een dogma te maken. Als het niet medisch verplicht is, wees dan mild voor jezelf en anderen.’
Thuis is het ook niet evident om voor elk gezinslid aparte potjes te koken. Bovendien bestaat de kans dat de jongste, die jullie ingrediënten of maaltijden ziet schrappen, ook haar eisen zal stellen. ‘Klopt’, stelt De Backer. ‘Zorg er dus voor dat je je kinderen niet de boodschap meegeeft dat wat jij schrapt, vies is.’ Een exclusiedieet voor kinderen zonder medische redenen vindt De Backer sowieso een no-go: ‘Af en toe een beetje buikpijn is geen reden om te stoppen met gluten, tenzij een arts daar duidelijke bewijzen voor geeft. Met een exclusiedieet belast je je kinderen levenslang. De sociale consequenties zijn enorm. Als je kind gaat spelen bij vriendjes kan het bijvoorbeeld niet gewoon mee-eten.’ Bovendien vindt De Backer het niet correct tegenover mensen die echt allergisch zijn: ‘Voor hen kunnen gluten levensgevaarlijk zijn. Maar doordat iedereen te pas en te onpas met intoleranties dweept, worden allergieën onvoldoende serieus genomen, en dat kan dodelijke gevolgen hebben.’
Maar wat als ik me nu zoveel energieker voel door koolhydraten te schrappen, heb ik dan niet het recht om pasta te weigeren? Ik hoef toch niets te eten waarvan ik weet dat het me een opgeblazen gevoel geeft? ‘Uiteraard’, zegt De Backer.
‘Iedereen heeft het recht om voedsel te weigeren. Maar als je dat consequent doet, wordt het een uiting van een individualistische samenleving waarin persoonlijke regels belangrijker zijn dan het welzijn van de groep. Als we dat allemaal doen, dan zijn we geen samenleving meer.’
Aan acties als Dagen Zonder Vlees en Tournée Minérale doet De Backer dan ook niet mee: ‘Qua sensibilisering zijn dat schitterende initiatieven. Maar ik wil niet aan mijn moeder zeggen: ik eet niet van je met liefde bereide lasagne omdat er vlees in zit. Dan is de sfeer weg.’
Potten op tafel
Wil je de komende eindejaarsperiode dus gezond en lekker koken voor vrienden en familie en tegelijkertijd inzetten op verbinding? Zet dan de potten op tafel en ga voor een gevarieerd buffet. Op die manier hoeft niemand zich gegeneerd te voelen als hij of zij iets liever niet eet. Tegelijk geeft zo’n buffet de kans om eens iets nieuws te proeven. Samen eten delen, mooier is er niet!
Leave A Reply