Van kunst op Instagram naar instagrambare kunst

Een selfie nemen in een museum, kunstwerken die je mooi vindt delen op Instagram … Niet zo lang geleden was het verboden om foto’s te nemen van een tentoonstelling, tegenwoordig moedigen musea bezoekers net aan om hun hashtags te gebruiken. Wordt instagrambare kunst een lokmiddel voor een expo?

Dit artikel verscheen in juli 2019 op de cultuurpagina’s van De Standaard.

Parijs, voorjaar 2019. Wie de bronzen sculpturen van de Belgische Dirk De Keyzer wil bewonderen in Le Village Royal aan de voet van La Madeleine doet dat tussen tientallen selfiesticks. En nee, het is niet De Keyzer die de massa op de been brengt, dat doet Patricia Cunha’s hemel van kleurrijke parasolletjes. Een kunstinstallatie die ‘toevallig’ wel erg instagrambaar is. En dat werkt. Zonder de paraplu’s hadden de beeldhouwwerken nooit zoveel aandacht gekregen. Een strategische keuze, zou je kunnen vermoeden.

De Umbrella sky past perfect in het rijtje #InstaArt dat aangevoerd wordt door de Japanse Yayoi Ku­sama. Met haar negentig lentes is de ervaren polkadotprinses tegenwoordig de populairste kunstenares op Instagram (#YayoiKusama werd 820.000 keer gebruikt). Dichter bij huis is het Wassenaarse Museum Voorlinden, het fotogeniekste museum van Nederland, druk bezig met zijn Instagram credibility. Geregeld nodigt het influencers uit en die willen allemaal poseren met het Couple under an umbrella van Ron Mueck. 

Extremer is in de Verenigde Staten de trend van de selfiemusea: musea die louter bedoeld zijn om er selfies te maken. Zo neem je in het Museum of Ice Cream foto’s terwijl je een duik neemt in een zwembad vol roze hagelslag.

Bozar

Een kwalijke evolutie, of niet? Het delen van kunst op Instagram vergroot alvast het bereik van een kunstwerk. En de Instagram-gebruiker wil gelukkig meer dan online swipen en hartjes uitdelen. Dus geldt, hoe meer een tentoonstelling leeft op Instagram, hoe meer bezoekers ze trekt. Dat bleek bij Bozar al in 2013 toen de tentoonstelling rond Michaël Borremans met 144.000 bezoekers alle kassarecords brak. Daar vallen verschillende redenen voor te bedenken, maar niet toevallig was dit de eerste tentoonstelling waarvoor Bozar het stimuleerde om foto’s te delen op de sociale media. 

Hoe verleidelijk ook, tentoonstellingen bewust instagrammable ­maken om meer bezoekers aan te trekken, doen ze dan weer niet, zegt Sophie Lauwers van Bozar: ‘We werken de scenografie van onze tentoonstellingen niet uit in functie van de sociale media, en we kiezen kunstwerken of installaties ook niet op basis van hun instagrammability. Het is evident dat Instagram kunst meer toegankelijk kan maken, maar het mag geen vertrekpunt zijn.’ 

Toch ziet het parcours van Bozar er de laatste jaren bijzonder instagrambaar uit. Zo vulde Charle­magne Palestine vorig jaar de ruimtes met bonte teddyberen, glitterballen en kleurige sjaals. ‘Klopt,’ zegt Lauwers, ‘maar het is belangrijk om op te merken dat Charlemagne deze kunst al maakt sinds de jaren 70, lang voor er van Instagram sprake was.’

Mas

Ook bij het Mas primeert inhoud op het visuele aspect bij het opzetten van een tentoonstelling. ‘Wel heb ik hoge verwachtingen over hoe de expo Cool Japan het dit najaar op Instagram zal doen’, zegt communicatieverantwoordelijk Claire Verstraeten. ‘Als je de foto’s ziet van de Colorful rebellion – seventh nightmare van de Japanse kunstenaar Sebastian Masuda, begrijp je meteen waarom. Toch kozen we het werk om inhoudelijke redenen. Masuda reflecteert immers op de kawaii, de Japanse schattigheidscultuur.’

Misschien hoeven we in België dus nog niet te vrezen voor een ­radicale instagrammification van de kunsten? Al kunnen we er niet omheen dat de meest bezochte hedendaagse kunstexpo van 2018 (de tentoonstelling van Do Ho Suh in het SAAM in Washington) wel heel erg trending was op Instagram en dat ook in België binnenkort een pop-up-selfiemuseum opent: The Smile Safari, een initiatief van Hannes Coudenys, ‘in samenwerking met artiesten en designers’.